Stedin
Position Paper | Handelsplatform “GOPACS”
Observatie
Decentralisatie van energie
Probleem
Congestie op het net
Oplossing
Marktwerking
Digitale innovatie
Handelplatform “GOPACS”
Business case
Cut out the middle man zorgt voor versnelling van handelen
Sector
Energie
Activiteiten
Stedin is de netbeheerder voor het elektriciteitsnet in Utrecht en Zuid-Holland. Die rol kun je vergelijken met de beheerder van de snelwegbeheerder, Rijkswaterstaat. Die is verantwoordelijk voor het aanleggen van de snelwegen en het onderhoud en die moet er voor zorgen dat er voldoende capaciteit is, ofwel: dat er zo min mogelijk files ontstaan (congestie). Waar wél files ontstaan, kan er gekozen worden uit twee opties: meer asfalt of automobilisten beïnvloeden om niet in de spits te rijden. Precies die functies heeft Stedin voor het elektriciteitsnet.
Tot nu toe slaagt Stedin er goed in om “files” in de elektriciteitsnetten te voorkomen. Het aantal knelpunten is nog tamelijk overzichtelijk. Met het verzwaren van de netten (dikkere kabels, et cetera) worden die opgelost. Veruit de meeste elektriciteit komt nu nog uit grote elektriciteitscentrales van bekende producenten als Nuon en Essent. Dat maakt het gemakkelijk om bij te sturen, de netten in balans te houden en congestie te voorkomen. We noemen dit centrale opwekking van energie.
Observatie
Maar Stedin en de andere netbeheerders krijgen er een nieuwe uitdaging bij. Waar er voorheen een klein aantal producenten zowat alle elektriciteit leverden (centraal), komen er nu heel veel aanbieders bij, op talloze plaatsen – dus decentraal. En die zijn ook allemaal nog eens anders. Denk hierbij aan: wijken die energie produceren, tuinders die energie produceren, fabrieken die energie produceren. Hoe komt dit? We zijn aan het overstappen naar een heel andere energiehuishouding, waarbij we af willen van fossiele brandstoffen (kolen, olie, gas). In plaats daarvan komen zonnepanelen en windenergie op. Verder wordt alles elektrisch: auto’s, koken, verwarming, etc. Dit betekent dat we files kunnen gaan verwachten op het elektriciteitsnet. Met als gevolg ernstige slijtage aan de elektriciteitsnetten en meer storingen.
Net als bij de snelweg, zijn er hier twee opties. Dikkere kabels in de grond leggen is te vergelijken met méér asfalt: het is duur, minder duurzaam en het kost heel veel tijd om het voor elkaar te krijgen.
Photo by American Public Power Association on Unsplash
Klantvraag
Wat zijn nieuwe alternatieven en hoe kunnen we deze vormgeven?
Probleem
In de nieuwe situatie zijn er talloze producenten van energie. Hoe meer zij produceren hoe drukker het wordt op het net. En tegelijk stijgt ons elektriciteitsverbruik. Hoe krijg je al deze verschillende producenten van energie en consumenten zover dat ze rekening houden met congestie in het net? Hoe zorg je ervoor dat iemand met een e-paal voor zijn / haar Tesla het opladen “even stop zet”. Of, dat een boer met een windmolen deze op tijd stil legt om file te voorkomen? Want, de ene producent kan het niks schelen, de andere heeft er geen zin in, en de volgende weet dat hij /zij omzet verliest.
Position paper | Handelsplatform “GOPACS”
Stedin Netbeheer streeft naar “thought leadership” op het onderwerp flexibilisering van vraag en aanbod van elektriciteit. Om het proces daar naar toe kracht bij te zetten, ontwikkelen we een Position Paper op dit thema, waarin Stedin haar visie op de nabije en wat verdere toekomst schetst en een call-to-action doet aan zichzelf én stakeholders: technisch en organisatorisch zijn we klaar voor een volgende stap, waarin flex op grote(re) schaal in de praktijk wordt beproefd, en die stap willen we graag in samenwerking met stakeholders gaan zetten.
Met de acties die volgen uit de gekozen positie, wil Stedin aantrekkelijk zijn als partner voor koploper-klanten, innovatieve bedrijven, co-financiers en overheden. Met een introductieworkshop Design Thinking is een stevige en energieke eerste stap te zetten om dit idee verder te exploreren.
Deze design sprint is bedoeld om het vraagstuk te articuleren. De methode maakt het tastbaar, levert inspiratie en eerste inzichten op en bevordert de sfeer van co-creatie en eigenaarschap onder deelnemers. Hoe? Door met een open blik te zoeken naar praktische, creatieve oplossingen, waarin de gebruiker centraal staat.
Business Case & Resultaat
Ga naar: https://www.gopacs.eu
Stedin en andere netbeheerders onderzoeken nu de mogelijkheid om te handelen in flexibiteit. Met andere woorden: we proberen marktpartijen over te halen niet of minder “in de spits” te leveren en méér op momenten dat dit goed uitkomt. Netbeheerders zijn bereid om voor die aangeboden flexibiliteit te betalen. Je kunt dus geld ook krijgen door even niet te leveren, als dat zo uitkomt. Het helpt namelijk om de netten optimaal te benutten en kostbare netverzwaringen kunnen uitgesteld of voorkomen worden.
Verschillende partijen – waaronder Stedin – hebben gebouwd aan een “marktplaats” en bijbehorende instrumenten waarmee de handel in flexibiliteit kan plaatsvinden. Zo’n marktplaats is een beetje vergelijkbaar met een (geautomatiseerde) aandelenbeurs: vraag en aanbod bepalen de prijs.
Vanuit een technisch oogpunt werkt de marktplaats inmiddels goed. Een beperkt aantal deelnemers handelt er al op. Maar dat moeten er in de nabije toekomst véél meer worden om aan de vraag naar flexibiliteit te kunnen voldoen.
Belangrijk daarbij is wel dat het natuurlijk weinig impact heeft als een enkele producent met 6 zonnepaneeltjes zich meldt op de flexmarkt. Om daadwerkelijk congestie te kunnen voorkomen, is het van belang dat kleinere aanbieders samenwerken en hun flex-capaciteit bundelen. Vervolgens kan er uiteraard – bijvoorbeeld met behulp van open data – zo slim mogelijk gehandeld worden.
